Karbon ayak izi, bir kişi veya kuruluşun sera gazı emisyonlarının doğrudan ve dolaylı etkilerini ölçen bir ölçümdür. Bu ölçüm, iklim değişikliği ile mücadelede oldukça önemlidir. Karbon ayak izi hesaplama işlemi, bir kişinin veya kuruluşun sera gazı emisyonlarının belirlenmesine yardımcı olur. Bu makalede, karbon ayak izi hesaplama konusunda ayrıntılı bir şekilde bilgi vereceğiz.
Karbon ayak izi hesaplamak için, öncelikle bir kişinin veya kuruluşun sera gazı emisyonları belirlenmelidir. Bu emisyonlar, doğrudan (enerji tüketimi, ulaşım vb.) ve dolaylı (ürün ve hizmetlerin tedarik zinciri boyunca) olarak ortaya çıkar. Hesaplama yapılırken, bu emisyonlar birim başına CO2 eşdeğerine dönüştürülür. Bu sayede farklı emisyon kaynakları karşılaştırılabilir hale gelir.
Hesaplama Yöntemleri
Karbon ayak izi hesaplama yöntemleri, genellikle kişinin veya kuruluşun emisyon kaynaklarına bağlıdır. Ancak, genel olarak üç hesaplama yöntemi vardır:
- Temel hesaplama yöntemi: Bu yöntem, kişinin veya kuruluşun enerji tüketimine dayanır. Enerji tüketimi, sera gazı emisyonlarının en büyük kaynağıdır.
- Gelişmiş hesaplama yöntemi: Bu yöntem, temel hesaplama yöntemine ek olarak, ürünlerin tedarik zinciri boyunca yayılan emisyonları da hesaba katar.
- Toplam hesaplama yöntemi: Bu yöntem, temel ve gelişmiş hesaplama yöntemlerine ek olarak, kişinin veya kuruluşun faaliyetlerinin tüm yönlerini (enerji tüketimi, ürünlerin tedarik zinciri boyunca yayılan emisyonlar, vb.) hesaba katar.
Karbon Ayak İzi Hesaplama ve Raporlama
Karbon ayak izi hesaplama ve raporlama işlemleri, genellikle ISO 14064-1 standardına uygun olarak yapılır. Bu standart, sera gazı emisyonlarının ölçümü ve raporlanması için belirlenmiş bir takım prosedürleri içerir. Bu standarda göre, karbon ayak izi hesaplama ve raporlama işlemleri, aşağıdaki adımlardan oluşur.
1.Hedef Belirleme:
Karbon ayak izi hesaplamasında hedef belirleme, hesaplamanın ilk adımıdır. Hedefler, kişilerin veya kuruluşların karbon ayak izi hesaplamasından ne beklediğine bağlı olarak belirlenir. Hedef belirleme aşamasında dikkate alınması gereken bazı faktörler şunlardır:
- Kapsam: Hesaplama yapılacak kapsam belirlenmelidir. Kapsam, hesaplama yapılacak faaliyetleri ve emisyon kaynaklarını belirler.
- Veri toplama: Hedef belirleme aşamasında, hesaplama için gerekli verilerin hangi kaynaklardan toplanacağı belirlenir. Bu veriler, emisyon kaynaklarının belirlenmesi için gereklidir.
- Hedeflerin belirlenmesi: Hedefler, karbon ayak izi hesaplamasından ne beklediğimize bağlı olarak belirlenir. Bu hedefler, örneğin, sera gazı emisyonlarının azaltılması, enerji verimliliğinin artırılması, karbon ayak izinin azaltılması gibi olabilir.
- Performans ölçütleri: Hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının belirlenmesi için performans ölçütleri belirlenmelidir. Bu ölçütler, karbon ayak izi hesaplaması sonuçlarına dayanabilir.
Hedef belirleme aşaması, karbon ayak izi hesaplama sürecinde çok önemlidir. Hedeflerin doğru şekilde belirlenmesi, kişilerin veya kuruluşların emisyonlarını azaltmak için yapacakları adımların doğru şekilde belirlenmesine yardımcı olacaktır.
2.Kapsam Belirleme:
Karbon ayak izi hesaplaması, emisyon kaynaklarının belirlenmesi ve bunların sera gazı emisyonlarına dönüştürülmesiyle yapılan bir ölçümdür. Bu ölçüm, farklı kapsamlar altında yapılabilir. Karbon ayak izi hesaplama kapsamları şunlardır:
Kapsam 1: Doğrudan emisyonlar
Doğrudan emisyonlar, bir kişinin veya kuruluşun kontrolü altında olan doğrudan emisyonlarını kapsar. Bu emisyonlar, doğrudan enerji tüketimi (yakıt kullanımı, vb.) ve üretim faaliyetleri (işleme, imalat, vb.) gibi kaynaklardan kaynaklanır.
Kapsam 2: Dolaylı emisyonlar
Dolaylı emisyonlar, bir kişinin veya kuruluşun kontrolü altında olmayan, ancak faaliyetlerinden dolayı ortaya çıkan dolaylı emisyonları kapsar. Bu emisyonlar, elektrik, gaz, ısı gibi enerji kaynaklarının üretimi ve tedariki gibi kaynaklardan kaynaklanır.
Kapsam 3: Tedarik zinciri emisyonları
Kapsam 3 emisyonları, bir kişinin veya kuruluşun ürünlerinin ve hizmetlerinin tedarik zinciri boyunca yol açtığı dolaylı emisyonları kapsar. Bu emisyonlar, ürün ve hizmetlerin üretimi, ambalajlanması, nakliyesi ve son kullanıcının kullanımı sırasında ortaya çıkan emisyonlardır.
Karbon ayak izi hesaplama işlemi, farklı kapsamlar altında yapılabilir ve hangi kapsamların dahil edileceği, kişinin veya kuruluşun emisyon kaynaklarına ve hedeflerine bağlıdır. Bu nedenle, karbon ayak izi hesaplaması yapılırken, kapsamların doğru şekilde belirlenmesi ve hesaplama yöntemlerinin doğru şekilde uygulanması önemlidir.
3.Veri toplama:
Karbon ayak izi hesaplama sürecinde veri toplama aşaması oldukça önemlidir çünkü hesaplama sonuçları, doğru ve güvenilir verilere dayanır. Karbon ayak izi hesaplama için veri toplama işlemleri, aşağıdaki adımlarla yapılır:
- Emisyon kaynaklarının belirlenmesi: Hesaplama yapılacak kapsam belirlenir ve bu kapsam dahilinde emisyon kaynakları belirlenir. Doğrudan ve dolaylı emisyon kaynakları tespit edilir.
- Veri kaynaklarının belirlenmesi: Emisyon kaynaklarının belirlenmesinden sonra, hangi kaynaklardan veri toplanacağı belirlenir. Bu kaynaklar, örneğin, enerji faturaları, yakıt tüketim raporları, üretim verileri, tedarikçi bilgileri vb. olabilir.
- Veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi: Veri kaynakları belirlendikten sonra, verilerin nasıl toplanacağına karar verilir. Veri toplama yöntemleri, örneğin, manuel giriş, otomatik veri kaydı, anketler vb. olabilir.
- Verilerin doğruluğunun kontrol edilmesi: Veri toplama işleminden sonra, verilerin doğruluğu kontrol edilir. Yanlış veri girilmesi veya eksik veri toplanması, hesaplama sonuçlarını etkileyebilir.
- Verilerin kaydedilmesi ve saklanması: Verilerin kaydedilmesi ve saklanması, karbon ayak izi hesaplama sürecinin önemli bir parçasıdır. Verilerin kaydedilmesi için elektronik veri tabanları kullanılabilir.
Karbon ayak izi hesaplama için veri toplama aşaması, hesaplama sürecinde doğru ve güvenilir sonuçlar elde etmek için çok önemlidir. Veri toplama süreci, hassas ve özenle yürütülmelidir.
4.Hesaplama:
Veriler kullanılarak karbon ayak izi hesaplanır. Karbon ayak izi hesaplamak için kullanılan formül, kişi veya kuruluşun emisyon kaynaklarına göre değişebilir. Ancak genel olarak karbon ayak izi hesaplaması için kullanılan formül aşağıdaki gibidir:
Karbon ayak izi = Faliyet Verisi x Emisyon Faktörü
Aşağıdaki tabloda, önemli bazı yakıtların emisyon faktörleri yer almaktadır:
| Yakıt Türü | Emisyon Faktörü (kg CO2e/birim) |
|---|---|
| Kömür | 2.93 |
| Petrol (benzin) | 2.32 |
| Petrol (dizel) | 2.68 |
| Doğal Gaz | 1.78 |
| LPG | 1.51 |
| Biyoyakıt | 0,2-2,5 Değişken (biyoyakıt türüne göre değişir) |
CO2e değeri, bir yakıtın kullanımından kaynaklanan farklı sera gazı türlerinin etkisini birleştirerek, sadece karbondioksit emisyonu olarak ifade edilmesini sağlar. Bu değer, farklı yakıtların çevresel etkilerinin karşılaştırılmasında ve raporlanmasında önemli bir ölçüttür.
5.Raporlama:
ISO 14064-1 standardı, sera gazı emisyonları ve karbon ayak izi raporlaması için bir çerçeve sunar. Bu standarda göre, sera gazı emisyonları ve karbon ayak izi raporlaması, aşağıdaki adımlarla yapılır:
- Hesaplama yöntemi seçimi: Hesaplama yöntemi seçilir ve raporlamada kullanılacak hesaplama formülleri belirlenir. Hesaplama yöntemi, kapsamın genişliğine, veri erişimine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir.
- Veri toplama ve analiz: Hesaplama yöntemi belirlendikten sonra, emisyon kaynaklarından veri toplanır ve analiz edilir. Verilerin doğruluğu ve güvenilirliği sağlanmalıdır.
- Raporlama: Hesaplama sonuçları, standartlara uygun şekilde raporlanır. Raporlama, sera gazı emisyonlarının ve karbon ayak izinin boyutunu, bileşimini, kaynaklarını ve dağılımını gösterir.
- Doğrulama: Hesaplama sonuçları, bağımsız bir doğrulama sürecinden geçirilir. Doğrulama süreci, hesaplama yöntemleri, veri toplama ve analiz yöntemleri, raporlama ve diğer faktörlere odaklanır.
ISO 14064-1 standardı, sera gazı emisyonları ve karbon ayak izi raporlaması için kapsamlı bir çerçeve sunar ve doğru ve güvenilir raporlama için gereksinimleri belirler. Bu standarda uygun olarak yapılan raporlama, çevresel performansın yönetilmesinde önemli bir araçtır.
Sonuç olarak, karbon ayak izi hesaplama, iklim değişikliği ile mücadelede oldukça önemli bir ölçümdür. Hesaplama işlemi, kişilerin ve kuruluşların sera gazı emisyonlarını belirleyerek, iklim değişikliği ile mücadelede atacakları adımlar için bir rehber sağlar. Ayrıca, hesaplama ve raporlama işlemleri, ISO 14064-1 standardına uygun olarak yapılmalıdır.
