Günümüzde artan enerji maliyetleri bireyleri, kurumları ve hükümetleri yenilenebilir enerji projelerine yatırım konusunda daha fazla teşvik etmeye başladı. Bu projelerden en yaygın ve fiyat / performans açısından en uygun olanlarından biri çatı üzerine inşa edilen güneş enerji sistemleridir (GES). GES projeleri, kısa ve uzun vadede enerji maliyetlerinin dengelenmesi, çevresel etkilerin azaltılması, enerjide bağımsızlığın kazanılması konusunda en pratik seçimlerden biridir.
Tasarım, üretim, kurulum, devreye alma, işletme, bakım vb adımları doğru planlanmış ve yönetilmiş bir GES projesi, elektrik faturalarını önemli ölçüde azaltabilir. Hatta sıfırlayabilir; şebeye entegre edilen GES’ler kullanıcıya zamanla para da kazandırabilir. Ülkemizde ve dünyada yenilenebilir enerji projelerine yatırım yapan kişi ve kurumlar için önemli teşvikler sağlanmakta; ucuz krediler ve vergi indirimi seçenekleri sunulmaktadır. Bu bağlamda çatı GES sistemlerine yatırım yapanlar için daha proje aşamasında önemli fiyat avantajları bulunmaktadır. Bu sistemlerin bir diğer önemli avantajı da kurulum tamamlanıp devreye alındıktan hemen sonra kullanıcıya para kazandırmaya başlamasıdır. Günümüzde gerek bireysel kullanım gerekse yoğun enerji girdisi bulunan işletmeler (fabrika, depolama tesisi, atölye vs gibi) için çatı GES projeleri sürdürülebilir enerji politikası noktasında uzun vadede alınabilecek en değerli kararlardan biri olmaktadır. Büyük resimden bakıldığında iklim kriziyle boğuşan dünyada sorumlu birer enerji kullanıcısı olmak; işletme bazında ise kurumsal sürdürülebilirlik farkındalığını artırmak için çatı GES projeleri çok önemli bir fırsat niteliğindedir.
Çatı GES Projeleri Kurulumunda Nelere Dikkat Edilemeli?
Çatılara kurulan GES’ler çok önemli bir potansiyele sahip olmakla beraber ancak doğru bir projelendirme yapıldığı takdirde kullanıcısına avantaj sağlayacaktır. Güneş enerji panelleri (solar panel / fotovoltaik (PV) panel) çatılara kurulup sistem devreye alındıktan sonra tamir ve bakım prosedürleri dışında yapılacak değişimlerin maliyeti oldukça yüksektir. Bu nedenle kullanıcılara bu süreçte GES alanında gerçekten tecrübe ve uzmanlık sahibi bir projelendirme / satış firmasıyla beraber çalışması tavsiye edilmektedir. Zira, çatı GES kurulumu için yapılan proje çalışması çok kritik bir aşamadır ve bu adımda yapılacak büyük çaplı hataların ne yazık ki geri dönüşü çok zor ve maliyetlidir.
Çatı GES sistemlerinden maksimum verimi almak için dikkat edilmesi gereken hususlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
- Üzerine güneş enerji panelleri kurulacak çatıların ne kadarlık bir yüke ne kadar süre ile dayanabileceği analiz edilmelidir. Özellikle büyük ve geniş çatılara çok sayıda PV panel kurulmakta ve panel sayısı arttıkça çatının taşıması gereken ağırlık da artacaktır.
- Sistemin kurulacağı bölgenin iklim koşulları araştırılmalıdır. Çatı solar panelleri yoğun güneşlenmenin yaşandığı günlerde maksimum verimi sağlamaktadır. Gölge oluşumu, yağış vb gibi klimatik koşullarda panellerin verimi düşmektedir. Bunun için sıcaklık, nem, yağış, rüzgar vb gibi hava parametreleri için yıllık bir plan çıkarılmalıdır.
- Her ne kadar çok yaygın olmasa da güneş panellerini satın almak yerine kiralamak da bir tercih olabilir. Proje maliyetleri ve beklentiler alt alta konularak bir değerlendirme yapılmalı ve kiralama / satın alma konusunda doğru bir karar alınmalıdır.
- Çatının bulunduğu konum, yükseklik, eğim, güneşe bakış açısı vb gibi parametreler GES için çok kritiktir. Güneş ışınlarından maksimum şekilde faydalanmak için güneş panellerinin çatılara doğru bir yönlendirme ve açıyla kurulması gerekmektedir.
- PV panellerin ömrü türüne ve kullanım koşullarına bağlı olmakla beraber 15 – 25 yıl arasındadır. Bu süreler uzun sayılabilecek sürelerdir ve bu konuda dikkat edilmesi gereken birkaç husus vardır. Öncelikle, bireysel veya kurumsal olması fark etmeksizin kullanıcıların bu süre boyunca aynı meskende ikamet edip etmeyeceğini belirlemesi gerekmektedir. Eğer daha kısa süreli bir konaklama yapılması öngörülüyorsa sonraki aşamalar için de plan yapılmalıdır. Yeni kullanıcılara kiralama / satma veya panellerin sökülüp başka yere monte edilmesi seçenekleri değerlendirilebilir. Ayrıca, çatıların bu kadar ağır panelleri bu kadar uzun süre taşıyıp taşımayacağı konusunda hassas statik hesaplamalar yapılmalıdır.
- Birçok yenilenebilir enerji projesinde olduğu gibi çatı GES’leri için şebeye entegre veya şebeden bağımsız elektrik üretme seçenekleri bulunmaktadır. Şebekeye entegre sistemler için ihtiyaç fazlası elektriği şebekeye satarak ekstra gelir elde etme imkanı mevcuttur. Bağımsız sistemlerde ise amaç mevcut mahalin (konut, villa, fabrika, otel, okul vs) elektrik ihtiyacının tamamının veya bir kısmının karşılanması ana hedeftir.
- Çatı GES projeleri için son olarak kurulumdan sonraki devreye alma, işletme ve en önemlisi de tamir ve bakım süreçlerinin doğru planlanması gerektiğini belirtmekte fayda var. Sistem kusursuz çalışsa dahi panellerin ve diğer komponentlerin belirli aralıklarla değişimi, kalibrasyonu, bakımı vs gerekebilir. Kullanıcıların sistemin kesinti süresini en aza indirmek için bu çalışmaları da hızlı ve doğru bir şekilde planlamasında fayda var. Tabii bunların olası maliyetleri de projelendirme aşamasında hesaba katılmalıdır.